Verkiezingen, en dan?
De eerste gemeenteraad van Dijk en Waard wordt op maandag 3 januari 2022 officieel geïnstalleerd. Maar voordat dat kan, moet er natuurlijk nog van alles geregeld worden. Namelijk: welke personen van welke partijen nemen de raadszetels in? En hoe gaat de nieuwe raad dan van start?
Op 24 november is het verkiezingsdag. Dit is de laatste dag dat er gestemd kan worden, want de stembureaus zijn voor de herindelingsverkiezingen ook al op maandag 22 en dinsdag 23 november geopend. Zodra om 21.00 uur alle stembiljetten zijn ingevuld en ingeleverd, worden de stemmen op partijniveau bij ieder stembureau handmatig geteld. Daarna worden de getelde stemmen verzameld op een centrale locatie, zodat de stemmen per kandidaat geteld kunnen worden op donderdag 25 november.
De getelde stemmen zorgen ervoor dat er op woensdagavond 24 november, tijdens de verkiezingsavond, al een voorlopige uitslag is per partij. Het is dan duidelijk welke partijen, naar verwachting, raadszetels hebben behaald.
Op donderdag 25 november worden de stemmen per kandidaat geteld. De stemmen van de verschillende stembureaus worden één voor één geteld tijdens een centrale telling. Deze telling wordt gedaan in de sporthal Geestmerambacht te Noord-Scharwoude. De telploegen gaan dus verder, waar de stembureaus op woensdagavond gestopt zijn. Bij het tellen van de stemmen zijn geïnteresseerden welkom. Nadat deze telling afgerond is, wordt duidelijk welke kandidaten zijn gekozen.
De definitieve verkiezingsuitslag wordt op maandag 29 november 2021 tijdens een openbare zitting van het Hoofdstembureau bekend gemaakt. De zitting is om 10.00 uur in de raadzaal van het gemeentehuis in Heerhugowaard.
Hoe worden de 37 raadszetels van Dijk en Waard verdeeld?
De zetels worden over de politieke partijen verdeeld, op basis van het aantal uitgebrachte stemmen.
■ Alle stemmen
Eerst worden de stemtotalen van alle deelnemende partijen op partijniveau en op kandidaatsniveau vastgesteld.
■ Kiesdeler
Daarna wordt een zogenaamde kiesdeler bepaald. De kiesdeler is het totaal aantal uitgebrachte stemmen gedeeld door het aantal raadszetels dat te verdelen is.
Bijvoorbeeld: er zijn 37.000 stemmen uitgebracht en er zijn 37 zetels te verdelen. Dan is de kiesdeler 37.000 ÷ 37 = 1.000.
■ Volle zetels
Partijen kunnen, met het aantal stemmen dat ze hebben behaald, ‘volle’ zetels behalen op basis van de kiesdeler. Dat zijn zetels die direct aan een partij kunnen worden toegekend. Als een partij bijvoorbeeld 4.000 stemmen heeft ontvangen, krijgt deze in ieder geval vier volle zetels. 4.000 ÷ 1.000 = 4. De zetels worden in principe verdeeld op basis van de volgorde van de kandidaten die op de lijst staan. Als er bijvoorbeeld vier zetels worden toegekend, is dat in principe voor kandidaat 1 tot en met kandidaat vier. Maar niet altijd ….
■ Voorkeurstemmen
Bijvoorbeeld in het geval van voorkeurstemmen. Als er kandidaten zijn met veel stemmen, kunnen zij ook direct een toegekende raadszetel behalen. Daar geldt wel een bepaalde drempel voor. Als een kandidaat 25% of meer van de stemmen van de kiesdeler heeft, komt diegene direct in de gemeenteraad. In het voorbeeld van de kiesdeler hierboven, zou het dan gaan om zo’n 236 stemmen. Daarmee kan het dus zijn dat kandidaat nummer 5 op de lijst in de gemeenteraad komt in plaats van kandidaat nummer 2. Dit komt dan doordat diegene niet alleen letterlijk meer stemmen heeft, maar ook nog eens de kiesdeler haalt.
En na de verdeling?
Als alle zetels in de gemeenteraad zijn vergeven en vastgesteld op basis van de verkiezingsuitslag, kan men beginnen met het vormen van een coalitie. Dit houdt in dat een aantal gekozen partijen gaat onderzoeken of ze de komende vier jaar (want na vier jaar zijn er weer nieuwe verkiezingen) kunnen samenwerken. Vaak vindt deze samenwerking plaats tussen partijen die samen een meerderheid van de zetels hebben in de gemeenteraad.
Het vormen van een coalitie is niet per se nodig, want de raad kan ook de samenwerking opzoeken in de vorm van een raadsakkoord of raadsagenda. Dan wordt er gezocht naar een programma voor de nieuwe raad, die op zo breed mogelijke steun van de nieuwe gemeenteraad kan rekenen.
Hierin kan de nieuwe raad ook prioriteit aangeven op de onderwerpen die zij de komende periode het meest belangrijk vindt.
Komt er overeenstemming tussen de partijen en wordt er een coalitie gevormd? Dan gaan de coalitiepartijen hun plannen en doelstellingen voor de komende jaren opschrijven in een zogenoemd ‘coalitieakkoord’. In dit akkoord staat alles wat de coalitie graag doet en wil bereiken in de komende vier jaar, tot aan de volgende verkiezingen. Vormen de partijen geen coalitie, maar komen ze wel tot een gezamenlijke agenda voor de komende vier jaar? Dan wordt dat programma het uitgangspunt voor het nieuwe beleid.
Vorming college
Nadat de partijen het eens zijn geworden over de plannen en doelstellingen van de komende jaren, is het zaak dat er wethouders worden aangesteld die deze plannen gaan uitvoeren. Wethouders vormen samen met de burgemeester het college van Burgemeester en Wethouders (B&W). Iedere wethouder is verantwoordelijk voor een aantal onderwerpen, zoals onderwijs of sport. Die onderwerpen heten ook wel portefeuilles.
Om tot een nieuw college te komen, worden meestal wethouders voorgesteld vanuit de coalitiepartijen. De gemeenteraad moet tot slot goedkeuren dat deze wethouders inderdaad kunnen starten.
Burgemeester van Dijk en Waard
De zoektocht naar een nieuwe burgemeester loopt volgens een ander pad. Op de herindelingsdatum, 1 januari 2022, heeft de gemeente namelijk geen vaste burgemeester. De nieuwe gemeenteraad gaat aan de slag met het werven van een nieuwe burgemeester en dat kan een paar maanden duren. Om tijdens die periode toch een burgemeester te hebben, benoemt de commissaris van de Koning van de provincie Noord-Holland een burgemeester die de zaken tijdelijk waarneemt. Dit zou één van de huidige burgemeesters van Langedijk of Heerhugowaard kunnen zijn, maar ook iemand anders.
Naar verwachting wordt de nieuwe burgemeester van Dijk en Waard in de loop van 2022 bekend.
