Kartrekker in ecologisch bouwen
Daar waar stro is, is de sfeer gemoedelijk.
Hij mag dan een romanticus en een artiest zijn die wil laten zien dat ecologisch bouwen kán, maar denk niet dat Erik Vandenberge dat alleen uit idealisme doet. “Ik wil van ecologisch bouwen de standaard te maken.”
De duurzame helden van Breda zitten overal. Op STEK bijvoorbeeld, waar Erik Vandenberge zijn ronde Houtje Touwtje Strogebouwtje bouwde van stro en restmaterialen. Dat begon zo. Een jaar of wat geleden fietste Vandenberge langs Olst, waar de grootste eco-wijk van Nederland ligt en 23 zogenaamde aardehuizen staan. Ze werkten er met vrijwilligers, Vandenberge stak ook zijn handen uit de mouwen en toen voelde hij de klik. “Ik vond het echt leuk, het bouwen met stro. De toekomstige bewoners helpen meestal mee, het is heel gemoedelijk. De sfeer is anders daar waar stro is. Je hebt niet het idee dat je aan het bouwen bent.”
Bouwteam bouwt brug tussen mbo en hbo
Ook vanuit het onderwijs is er meer aandacht voor duurzaamheid. In het mbo-onderwijs zijn studenten bezig met modulair bouwen en hbo-studenten kiezen steeds vaker afstudeeronderwerpen zoals het terugdringen van stikstof en hergebruik in de bouw. Het Bouwteam is een nieuw collectief van Bouwschool Breda en bouwbedrijven in de regio om de aansluiting tussen het hbo en het bedrijfsleven te versterken. Het Bouwteam zocht dezelfde samenwerking met het hbo, zoals het mbo die met Bouwschool Breda heeft. Daar is bij Avans Hogeschool de hbo-minor Technische Bouwkunde uit voortgekomen die de kennisoverdracht tussen beide studieniveaus moet stimuleren. Anders dan bij klassieke opleidingsinstituten, kan het curriculum snel worden aangepast aan de regionale behoefte en ontwikkelingen in de branche. Dit is terug te zien op Bouw en Techniek Centrum Breda: “Een innovatieve bouwer uit het Bouwteam wil onze jongens enthousiast maken over modulair bouwen,” zegt Erik Colijn, directeur van het opleidingsbedrijf. “De materialen die hij ons doneerde, stonden binnen no-time op onze bouwplaats. Leerlingen werken een half jaar aan het bouwen van een modelwoning, terwijl ze echte werksituaties nabootsten.” Toch, hoe snel deze duurzame ontwikkelingen sectorbreed zijn terug te zien is volgens Colijn nog maar de vraag. “Onze leerlingen krijgen gastlessen over bijvoorbeeld circulair bouwen, maar het is nog erg ver weg voor ze, omdat er op de markt relatief weinig circulaire opdrachtgevers zijn.”
Alles lokaal
We praten in het strogebouw waar het verrassend stil is met de wind die buiten hard waait. Het ronde strogebouw wordt gebruikt als geluidsstudio, als podium of oefenruimte voor muzikanten en daarnaast verhuurd voor de wat kleinere en knussere bijeenkomsten. De akoestiek is opvallend kalm. Niks weerkaatst, alle geluid wordt zacht als het tegen de ronde eco-muren kaatst. Vandenberge die een achtergrond als bouwkundige heeft, begon vier jaar geleden met de bouw van de hut. Alles bij elkaar duurde het twee jaar voor die stond. De meeste tijd ging zitten in het verzamelen van de materialen. “De boomstammen in het dak komen van de camping, de vloer van het Bredaas museum, de latten van pallets. En er zitten vierhonderd strobalen in die uit Terheijden komen, zo dicht mogelijk uit de buurt.” Het strogebouw is dragend gebouwd, de strobalen dragen het dak, wat alleen in Engeland en Amerika mag. Had hij een vergunning moeten aanvragen, wat niet hoefde op deze vrijplaats in Breda, dan zou hij hem niet hebben gekregen. Hij heeft het zorgvuldig uitgerekend en uitgedacht hoor, het is veilig. Dat was op zich de uitdaging ook niet. “De grootste uitdaging zat in het kijken of ik het kon.”
Van onderop
Ecologisch bouwen kan makkelijk en het kost niet meer dan traditioneel bouwen, weet hij nu. Maar hij beseft dat hij de kar moet trekken om die beweging op gang te brengen. Zo neemt hij nu alleen die bouwopdrachten aan waarbij hij de ecologische component is, en probeert hij de bouwbedrijven met wie hij samenwerkt te enthousiasmeren, door ze richting de cursus professionele strobouw te sturen bijvoorbeeld. “Het moet van onderop komen, de verandering.” Dat zou allemaal een stuk sneller gaan als de overheid, het onderwijs en het bedrijfsleven duurzaamheid echt zouden omarmen en ecologisch bouwen ook standaard werd aangeboden op mbo’s. En dan de bouwsector zelf dus, die nog van ver moet komen, ziet Vandenberge. “Als er nieuwbouw komt, dan is het tegenwoordig wel goed geïsoleerd, maar eigenlijk zijn alle materialen nog steeds hartstikke vervuilend.” Niet dat alle bouw van hem in één keer zonder beton en staal hoeft. “Ook mét beton kun je ecologisch bouwen. Mensen denken dat een huis van steen altijd goed blijft, maar een huis met een houten constructie en isolatie van stro, kalk-hennep, of kleding blijft ook altijd goed.”
“Afval bestaat niet”
Een toekomstbestendig huis laten bouwen met gezonde materialen, een gezond binnenklimaat en een demontabele structuur, is niet voor de meeste mensen weggelegd. Architect Daan Bolier uit Breda ziet daarom in hergebruik van bouwafval een toegankelijke oplossing voor burgers, overheid en bouwbedrijven om het milieu te ontzien.
Bij een bouwproject schuwt de in Amsterdam geboren architect niet om op Marktplaats te kijken naar materialen die hij kan hergebruiken: “Eerst kijk ik naar de materialen die er nog zijn, wat de waarde ervan is en of we ze kunnen behouden of in de markt zetten.” Dat onderdelen niet uit dezelfde branche hoeven te komen, laat het voorbeeld zien van een collega-architect in Rotterdam die voor een gevel zijn heil zocht bij restpartijen staal uit een autofabriek. Bolier noemt het een mooie toepassing van “upcyclen”; hierbij wordt een product hergebruikt tot een nieuw product waarvan de kwaliteit niet omlaag gaat. Bolier legt uit: “Wat er nu veel gebeurd is ‘downcyclen’. Een boek wordt gerecycled tot printpapier en eindigt als toiletpapier.”
Hij is van mening dat wanneer de infrastructuur rondom gebruikte bouwonderdelen wordt verbeterd, mensen hier ook meer gebruik van zullen maken. Om die reden is hij samen met de interieurvormgevers van interior for tomorrow het initiatief Breda Circulair gestart om circulair gebruik van materiaal bij collega’s, bouwbedrijven en klussers aantrekkelijk te maken. Momenteel zijn ze in gesprek met de gemeente om het te hebben over ‘anders inzamelen’: “Er wordt veel afval gescheiden bij de milieustraat, maar als iets nu het stempel ‘afval’ heeft mag je er door wetgeving bijna niks meer mee doen. Deze milieustraten zouden eigenlijk ‘materiaalbanken’ moeten worden waar materialen van eigenaar wisselen of nieuwe toepassingen krijgen, immers afval bestaat niet. We kunnen zoveel energie en arbeid besparen als gebouwen en onderdelen niet compleet gesloopt hoeven te worden”, besluit Bolier.
