Heemskerck weer in de vaart

Sinds 1966 werd er in de haven al een sprintwedstrijd voor roeisloepen gehouden; de Tom Bloem roeiwedstrijd. Begonnen als wedstrijd ter ere van de opening van het nieuwe gebouw van de zeevaartschool (WBS), maar later een jaarlijks terugkerende wedstrijd, die steevast gewonnen werd door het OKA18-team. Tegenwoordig is deze wedstrijd enkel nog voor basisschoolleerlingen en wordt hij op het duinmeertje van Hee gehouden. Jong geleerd, is oud gedaan.

Vroege jaren

In 1913 werd bij de NV Nederlandsche Scheepsbouw Mij te Amsterdam de kiel gelegd voor het s.s. ‘Jan Pieterszoon Coen’. Opdrachtgever was de Stoomvaart Maatschappij Nederland (nu Maersk), die daarmee het tot dan toe grootste schip in Nederland gebouwd in de vaart bracht (1915). Het is de vraag of de reddingssloepen waarmee het schip was uitgerust, al onder het net vastgestelde SOLAS (1914) verdrag vielen. Wel zeker is dat de sloepen bij de firma Taat in Katwijk gebouwd werden. Deze beroemde sloepenbouwer werkte vanaf mallen en het gebruikte hout en de bouwwijze (voor de sloepen van de ‘JPC’ teak en diagonaal) hingen af van de opdrachtgever. Ergens in 1913 of 1914 zal de ‘Heemskerck’ dus gebouwd zijn.

Op een van de reizen van de ‘Jan Pieterszoon Coen’ naar Nederlands-Indië raakten meerdere reddingssloepen tijdens zwaar weer beschadigd. De scheepstimmerman aan boord was Klaas Krul, broer van Jo Krul van de scheepswerf op Terschelling. In Batavia moesten eerst alle sloepen gerepareerd worden, alvorens het schip weer het predicaat zeewaardig kreeg. Deze reparaties zijn tijdens de restauratie terug gevonden.

Voor de Tweede Wereldoorlog werd vanwege de U-boot- en mijnendreiging de ‘JPC’ opgelegd en in de meidagen van ’40 door de Koninklijke Marine tussen de pieren van IJmuiden als blokschip tot zinken gebracht. In 1941 werd het schip door de Duitsers gestript. Het is onduidelijk waar de sloepen naartoe ‘verdwenen’.

Teruggevonden

Na de oorlog was het volstrekt onduidelijk waar geroofde bezittingen terecht waren gekomen. Dit gold zeker ook voor schepen. Een belangrijke rol was weggelegd voor zeevaartschooldocent H.J. de Feijfer (bij velen beter bekend als Sjoerd Kompas). Hij was als oud-marineman betrokken bij het terugvinden van Duitse oorlogsbuit. Ook voor de SMN zal hij het nodige betekend hebben. Hij kon daardoor voor de Terschellinger zeevaartschool tegen een redelijk bedrag twee sloepen kopen; een derde kreeg hij cadeau. Deze sloepen konden zo het verloren gegane materieel (dat in de kachels was opgestookt) vervangen. Samen met de ‘Barentsz’ (nu te vinden in reddingsmuseum Dorus Rijkers), de ‘Cottica’, de ‘Commewijne’ en twee Jo Krul vletjes, vormde de ‘Heemskerck’ de vloot van opleidingsvaartuigen voor een gemeentelijke zeevaartschool waar praktische oefeningen nog een substantieel gedeelte van het lesprogramma innamen. De sloep werd op Terschelling op de werf van Jo Krul onder handen genomen en omgebouwd tot zeilsloep. Dat dit vakkundig was gedaan kon zelfs tijdens de restauratie nog opgemerkt worden.

Teloorgang

Over de jaren dat de sloep door de praktijkdocenten (H.J. de Feijfer, M. Harms, G. van Leunen) is gebruikt, doen vele anekdotes de ronde, maar dit is niet de plaats om daarop in te gaan. Wel moet gemeld worden dat na de pensionering van Gerrit van Leunen, in 1987, het praktijkonderwijs op de kop ging. Kees Kuiken werd aangenomen als praktijkdocent en begon aan een grootscheepse restauratie van de sloep, waarbij helaas tijdens het slopen weinig gedocumenteerd werd. Toen het op opbouwen aankwam, bleef het bij een nieuw dek en een provisorisch berghout. Kees Kuiken vertrok en de ‘Heemskerck’ werd als een vieze dweil op verschillende locaties bewaard.