IJslandse aanpak in Amersfoort
Begin jaren negentig waren de IJslandse tieners grootgebruikers van sigaretten, drank en (soft)drugs. Tegenwoordig, ruim 25 jaar later, is dat beeld volledig omgedraaid. IJslandse jongeren gebruiken het minst van alle Europese jongeren. Ze sporten daarnaast veel, nemen deel aan georganiseerde activiteiten en brengen veel tijd met hun ouders door. Hoe kreeg IJsland dat voor elkaar?
De aanpak die in IJsland is ontwikkeld, maakt veel gebruik van onderzoeksgegevens. De bedenkers van de aanpak onderzochten waarom jongeren alcohol drinken, drugs gebruiken en sigaretten roken. Uit het onderzoek bleek dat hun sociale omgeving een grote invloed heeft. Zowel positief als negatief. De onderzoekers betrokken scholen daarom intensief bij de aanpak en stimuleerden de ouders meer tijd met hun kinderen door te brengen. Uit de onderzoeken kwam ook een positieve invloed van sporten en culturele activiteiten naar voren. De IJslanders besloten kinderen niet te straffen voor het gebruik van ongezonde middelen maar een ruim aanbod aan sport en cultuur als alternatief te bieden.
Internationale interesse in de succesvolle aanpak
Toen de preventieve aanpak begon was ruim 40 procent van vijftien- en zestienjarigen de afgelopen maand minstens een keer dronken geweest. Inmiddels is dat teruggedrongen tot vijf procent. Bij roken en drugsgebruik zijn vergelijkbare resultaten te zien. Daarnaast bleek de methode van de IJslanders verrassend positieve effecten te hebben op overlast, schoolverzuim, schooluitval en voor jongeren die met depressies kampen. Vanwege al deze successen is er ook buiten IJsland veel interesse en wordt de aanpak inmiddels in een aantal andere landen toegepast.
Het IJslandse model ligt niet vast. Lokaal wordt gekeken naar de omstandigheden en naar wat er nodig is om middelengebruik door jongeren te voorkomen. Op veel plekken waar de methode uit IJsland wordt toegepast, krijgen leerlingen regelmatig een u itgebreide vragenlijst. In IJsland gebeurt dit jaarlijks. De vragen gaan onder meer over gezondheid, relaties, vrijetijdsbesteding en het gebruik van sociale media. De resultaten helpen de betrokken instanties om samen met ouders, scholen en (sport)verenigingen te kijken hoe kan worden voorkomen dat jongeren roken of drank en drugs gebruiken.
Waarom in Amersfoort?
IJsland en Nederland zijn in veel opzichten hele andere samenlevingen. Ondanks die verschillen zien meerdere Nederlandse gemeenten in de successen uit IJsland aanknopingspunten voor hun jeugdbeleid. Het Trimbos-instituut en het Nederlands Jeugdinstituut zetten samen met de IJslandse onderzoekers die het model ontwikkelden een leertraject op. Hardenberg, samenwerkingsverband Kempengemeenten, Súdwest-Fryslân, Texel, Urk en Amersfoort nemen hieraan deel. Amersfoort doet het in vergelijking met de rest van Nederland niet slecht. Het middelengebruik zit met 7% net onder het landelijke gemiddelde. Toch is er geen reden om achterover te leunen, vindt de gemeente. Over de schadelijke gevolgen op de ontwikkeling van jongeren wordt steeds meer bekend. Er valt daarom nog veel winst te behalen onder Amersfoortse jongeren, naar IJslands voorbeeld.
Gegevens verzamelen op Amersfoortse scholen
In het najaar van 2018 voerde de gemeente Amersfoort en scholen gesprekken over het leertraject. Meerdere scholen doen mee en op acht daarvan vulden leerlingen een uitgebreide vragenlijst in. Die gegeve ns zijn samen met IJslandse onderzoekers bestudeerd. Scholen, ouders, de gemeente en betrokken organisaties zullen nu bespreken hoe met de resultaten een Amersfoorste aanpak kan worden ontwikkeld. In het najaar van 2020 worden voor de tweede keer gegevens verzameld onder leerlingen. Dat geeft een eerste inzicht in wat werkt voor jongeren in Amersfoort. Dan wordt besloten of het project een vervolg krijgt en of het lokale jeugdbeleid voortaan wordt ontwikkeld op basis van het IJslandse model.
De verwachting is overigens niet dat de grootste effecten in 2020 al meetbaar zijn. Het kan jaren duren voordat de resultaten echt merkbaar zijn. Net als in IJsland zal het ook in Amersfoort een lange adem vergen. In IJsland is dat geduld uiteindelijk beloond met een gezondere en gelukkigere jeugd. Amersfoort hoopt op een eigen aanpak die lokaal net zo succesvol blijkt.
