OPINIE
door Govert Derix
Een vriendin van me heeft lichte astma. Als ze ’s ochtends vanuit Oud-Caberg bergafwaarts naar haar werk in het centrum fietst, voelt ze de luchtkwaliteit afnemen. Toen ze me dat onlangs vertelde wist ik weer hoe ik een jaar of vijftien terug een avond over de Maastrichtse luchtkwaliteit mocht modereren. Toen ik daar opmerkte dat mijn favoriete hardlooproute langs de begraafplaats op de Tongerseweg richting centrum loopt, begon een lid van actiegroep Klaor Loch te lachen. Wist ik dan niet dat die weg een route is voor vervuilend vrachtverkeer? Sinds die dag steek ik, komend vanaf het Albertkanaal, door naar Daalhof en Mariaberg. Of het veel uitmaakt?
Feit is dat de stedelijke luchtkwaliteit te wensen overlaat. Daarom moet een positief toekomstbeeld van onze stad draaien om lucht. De stad waar nog altijd een hoopvolle wind waait richting een verenigd Europa, mag lucht omarmen als datgene waarmee in het leven alles begint. Om te beginnen kunnen we ‘Alle Menschen werden Brüder’ alleen maar zingen dankzij onze adem. Lang voordat het Verdrag van Maastricht werd getekend waren mensen al verbonden door een ongeschreven Verdrag van Lucht. Niet als luchtkasteel. Maar als datgene wat alle kastelen mogelijk maakt. Zonder lucht geen Sint-Servaas en geen Health-Campus, geen Fort Sint-Pieter en Kachelpiepers, geen leefomgeving en
genne vaan us.
Het is altijd weer adembenemend om te zien hoe groen onze stad is. Maar al die prachtige bomen, het voldoen aan wettelijke normen en de aanleg van de tunnel zijn niet genoeg om de lucht zuiver te krijgen. Menigeen die terugkeert van een vakantie aan zee stelt zelfs dat Maastricht stinkt. Een reden temeer om ons stinkende best te doen voor een toekomst die niet luchtig doet over frisse lucht. Wat mij betreft leren kinderen in zo’n toekomst dat schone lucht en goede ademhaling de basis zijn van gezondheid, welzijn en geluk. Campagnes voor drinkwater en gezonde voeding zijn straks aangevuld met een programma dat burgers doordringt van het belang van schone lucht. Meetborden op straat informeren over de luchtsituatie. Ambities van klimaatneutraliteit, een autovrije binnenstad en een bloeiende stadslandbouw met vrij baan voor stedelijke wildernis zijn geen gebakken lucht, maar de nieuwe vanzelfsprekendheid. Het politieke jaar begint met de film La Belle Verte en een burgertop over wat er nog meer kan gebeuren om van Maastricht ‘de mooie groenheid’ aan de Maas te maken. De stad kijkt terug op een eigen ‘Energiewende’, de welstandscommissie juicht zonnepanelen en verticale tuinen toe. Hooikoorts verdwijnt. Tihange is een favoriete locatie voor paintballers en escaperooms. Bij het begin van de seizoenen dooft Maastricht een nachtlang alle lichten, zodat we weer kunnen ervaren hoe de sterstad is verbonden met de sterrenhemel.
Voortaan komen toeristen via de ultrazuinige internationale vervoersverbindingen ook hiernaartoe vanwege het verfrissende stedelijke inhaleren. Als eerste in Europa durft de stad het aan om fijnstof en uitlaatgassen te veroordelen als misdaden tegen de leefbaarheid. Over de in groenstroken omgevormde singels struinend, ervaar je dat vegetatie zich hier helemaal thuisvoelt. Maastricht als een levendige stad die de achterhaalde tegenstelling tussen cultuur en natuur heeft overwonnen en volwassen is geworden als een zelfbewuste natuurgebeurtenis waar mensen, dieren en planten zich verbonden weten als leden van één ademend organisme. Tegen die tijd heeft ook de geest van het Sphinxpark, de Tapijntuin en de Groene Loper overal wortel geschoten. Van Belvédère werd gezegd dat het iets toevoegde dat de stad nog niet had. Het échte sluitstuk van een toekomstbestendig Maastricht is het respecteren en vieren van de atmosfeer zonder welke wij als luchtwezens niet kunnen overleven. Maastricht als een stad waarin het in alle opzichten fijn ademen is en die uit volle borst ademt in mij. Een plek waar de zang van de aarde luistert naar zichzelf.
Dat is straks geen luchtfietserij, maar een bewijs dat we over de wijsheid en moed beschikten om over te steken naar waarachtige duurzaamheid. Traiectum ad Mosam wordt Respirare ad Mosam. Verdient dat niet onze langste adem?
Govert Derix is filosoof en schrijver van de roman
Mensheid is een brief aan jou.