Hoogleraar Annemarie Heite met haar gezin voor hun gestutte boerderij in Bedum.
Veiligheid en transparantie. Dat moeten voor Annemarie Heite de uitgangspunten zijn in de aanpak van de aardbevingsproblematiek. Sinds oktober 2011 woont ze met haar gezin in een, inmiddels gestutte, boerderij in Bedum die niet te versterken is. Heite is docent Marketing, Communicatie en Management bij het Instituut voor Marketing Management aan de Hanzehogeschool Groningen en verwoordde bij Humberto Tan in RTL Late Night de zorgen van veel bewoners uit het bevingsgebied. In deze krant reageert ze op een aantal stellingen over de gaswinning.
Het moet niet over zorgkosten, maar over de mensen gaan! Een ding is duidelijk: mensen voelen zich als gevolg van de aardbevingen gestrest, machteloos en volkomen in de steek gelaten. Ik kan me dat goed voorstellen. Het is ongelofelijk hoe de overheid aan het begin van de 21e eeuw met haar burgers omgaat in Nederland, dat raakt mij diep. De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) is schadeveroorzaker én verzekeraar tegelijk. Dit betekent dat de NAM beslist volgens welke richtlijnen de door haar toegebrachte schade opgelost wordt. De overheid staat erbij en kijkt ernaar. Daar worden mensen radeloos van. Ik noem nu de NAM, maar we moeten het eigenlijk hebben over Shell/Exxon Mobil. Dat is Goliath waar we als heel kleine David tegenover staan.
Als een RWE energiecentrale in de Eemshaven wordt gebouwd, rennen duizenden werknemers uit binnen- en buitenland rond, maar als het gaat om het massaal versterken van huizen voor de veiligheid van mensen, dan gebeurt er bar weinig. Waar is bouwend (Noord-)Nederland? Het is veel te stil rond het Centrum voor Veilig Wonen (CVW). De huizen die tot nu toe zijn versterkt, kan je op een hand tellen. Iedereen praat zich de blaren op de tong, onderzoek wordt op onderzoek gestapeld, maar ondertussen zijn we niet veilig en zitten de mensen diep in de ellende. Dat vind ik onbestaanbaar. De aardbevingsproblematiek moet een nationaal probleem worden. Groningers zijn solidair. Die snappen dat mensen met koude voeten komen te zitten als je van de een op de andere dag de gaskraan dichtdraait. Maar als het Staatstoezicht op de Mijnen in januari 2013 aangeeft dat de gaswinning terug moet naar 12 miljard kuub, zodat je minder schommelingen in de bodemdruk krijgt en Groningen weer veilig wordt, dan is het tijd om met je poten in de klei de handen uit de mouwen te steken!
Ik ben een positief mens, maar ik denk wel dat we voorbij het punt van niets doen zijn. Het is naïef om te denken dat niet elke potentiële huizenkoper of bedrijf dat zich hier wil vestigen precies weet wat er speelt. Als ze de keuze hebben tussen zich vestigen binnen of buiten het aardbevingsgebied, dan is de keuze gauw gemaakt. We moeten met elkaar de schouders eronder zetten en serieus werken aan oplossingen, voor we verworden tot van die leeggelopen Franse spookdorpen zonder voorzieningen. Ik heb mensen huilend aan mijn keukentafel zitten, die zich gevangen voelen in hun eigen huis. Ze kunnen geen kant op. Er is geen erger gevoel dan dat.
Klopt. We moeten met elkaar de discussie over de gaswinning in een nieuwe fase brengen. Daarvoor is transparantie vereist. Minister Kamp moet eerlijk zijn over hoe de contracten met vaste afnemers eruitzien. Dat geldt ook voor de tijdelijke gascontracten die hij sinds januari 2013 heeft afgesloten, want daar gaat hij ondertussen gewoon mee door. Door openheid en transparantie ontstaat ruimte voor oplossingen en innovatie. Over vijftien jaar is het gas op, dus we moeten sowieso een vergaande energietransitie doormaken. Laten we die positioneren in het noorden, dat creëert kansen en banen. Daarvoor hebben we andere mensen nodig. Nu houden bestuurders en politici zich ermee bezig, maar ondernemers zijn daarvoor veel geschikter; zij zijn gewend om doelen te stellen en die ook te halen. Ik heb al eens het idee geopperd om één procent van de totale gasopbrengsten per jaar in een fonds voor Groningen te stoppen. Onze provincie is een van de gebieden met de hoogste werkloosheid in Nederland. Stop het geld in het creëren van werkgelegenheid, want daar begint alles mee voor dit gebied: zorg, onderwijs, krimp… alles volgt uit werkgelegenheid. Laten we de kansen die er liggen pakken!
Ik vrees dat dit onbegonnen werk is, maar ik vind het wel een goede aanpak voor kwetsbare gebouwen waar veel mensen samen komen. Er is bijvoorbeeld veel maatschappelijke onrust over de veiligheid van de school De Regenboog in Bedum, waar ik woon. In de zomer vindt een uitgebreid bouwkundig onderzoek plaats, waarvan de resultaten in het najaar bekend worden. Dat vind ik veel te laat. Ik houd mijn hart vast voor wat er straks uit de onderzoeken naar voren komt. Volgens Ingenieursbureau Arup, hebben gebouwen van rond de jaren ’20 en ouder, die zijn opgetrokken uit baksteen 50% kans om in te storten bij een zwaardere beving dan die van Huizinge. De kans op zo’n zwaardere beving schat de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) op 50%. Deze panden zullen snel moeten worden versterkt, want tot dat moment zijn ze niet veilig. Daarnaast moet het onderzoeksgebied uitgebreid worden. De aardbevingen lijken op drift, je kunt niet meer louter volstaan met onderzoeken en versterken rondom Loppersum. Er zijn schrijnende gevallen bekend buiten de aardbevingscontouren van de NAM. Zoals dat van een gezin die uit veiligheidsoverwegingen met een dwangbevel van de gemeente uit hun huis zijn geplaatst, enkele dagen voor de kerst. De NAM wil niets doen omdat het pand buiten de door haar gestelde contouren valt en de schade door een ‘weke bodem’ in plaats van aardbevingen zou komen. Een eindje verderop worden aardbevingsschades wel weer erkend. Daar komt bij dat de door de NAM gehanteerde contouren niet eens wetenschappelijk zijn onderbouwd.
Ik ben een optisch mens en zal dit uit mijzelf niet ventileren. Maar als gezegd wordt: ‘We kunnen de gaskraan niet dichtdraaien, want we zijn afhankelijk van inkomsten en gebonden aan contracten’, dan stel ik de tegenvraag: ‘Zegt u dat nog steeds als duizenden huizen zijn ingestort en mensen gestorven zijn onder het puin’? Dan wordt het opeens stil. Minister Kamp moet in Europees verband praten over de contracten met het buitenland en de scenario’s die worden geschetst door het Staatstoezicht op de Mijnen en Arup. Wees transparant en laat zien dat je er alles aan doet om de gasproductie bij te stellen. Vanuit openheid kan de transitie in gang gezet worden en ontstaat de hoop voor Groningen dat we de situatie ten goede kunnen keren. Als burgers tot aan het Europees Hof doorgaan en je neemt de rechten voor de mens in ogenschouw, dan kan het helemaal niet wat hier gebeurt. Versterken en de gaskraan laten openstaan, gaan niet samen. Ik zit zelf in het versterkingsproces en zie wat het doet; veel gebouwen zijn niet te versterken. Er wordt als het ware een kooi in een huis gebouwd. Komt de zware beving, dan is de kans bijna honderd procent dat de woning totaallos raakt. Het enige positieve aan versterken is dat je veilig je huis uit kunt bij een beving. Dat geldt niet alleen voor onze situatie, het geldt ook voor andere woningen en voor monumenten. Ons cultureel erfgoed gaat eraan. Alle partijen noemen leveringsgaranties in binnen- en buitenland en veiligheid in één adem. Dat kan helemaal niet. Je laat de mensen in Groningen heel hard in de steek als je het hebt over 30 tot 35 miljard kuub gas, want dan heb je het niet over veiligheid.
Professor George de Kam van de RuG heeft in 2009 en 2013 de mening over de bevingen van inwoners in woonbuurten in Middelstum, Loppersum en Slochteren onderzocht. Niet verrassend is de conclusie dat de angst en ongerustheid de afgelopen jaren sterk is gestegen. Het onderzoeksrapport telt 78 pagina’s, maar begint gelukkig met een samenvatting.
Bekijk het artikel en vindt het rapport op www.rug.nl/news/2014/01/0124%20de%20kam